فلسفه اخلاق، امروزه به عناون یک بحث زنده و نو، در بسیاری از مراکز علمی و آموزشی، تدریس می شود و طی سال های اخیر، کتاب های فراوانی در این زمینه تهیه و منتشر شده است که هر کدام از امتیازات ویژه ای برخوردارند. در میان این کتاب ها می توان به دو کتاب «فلسفه اخلاق» استاد شهید مرتضی مطهری و «دروس فلسفه اخلاق» استاد محمدتقی مصباح یزدی اشاره کرد.

نوشتار حاضر نیز در قالب یک متن مطالعاتی نوشته شده و نویسنده در تهیه و تدوین آن از این دو کتاب ارزشمند، بسیار بهره گرفته و کوشیده است تا چکیده سخن این دو استاد فرزانه در هر یک از مباحث کتاب، آورده شود.

پژوهشی در مقتل های فارسی، تلاشی است نو در مسیر معرفی مقتل هایی که از قرن اول تاکنون به زبان فارسی نوشته شده است.

کتاب، مشتمل بر دو مقدمه از ناشر و مؤلف و متن اصلی در پنج فصل است. در این کتاب پیشینه مقتل نگاری و سپس متون از ابتدا تاکنون بررسی شده است. در معرفی مقاتل، نویسنده ابتدا به معرفی اثر و زمان نگارش آن می پردازد. سپس درباره شیوه نگارش آن سخن می گوید و سرانجام نمونه هایی از نثر آن را به خوانندگان ارائه می هد.

کتاب حاضر، تحقیقی پیرامون ابعاد مختلف تکلیف و مصادیق آن و نیز بررسی دیدگاه های امام خمینی و آیت الله سید علی خامنه ای. در ابتدای این اثر تعریفی از معنای تکلیف و مبانی معرفت شناختی و هستی شناختی تکلیف گرایی و تکلیف پذیری ارائه شده و سپس این موضوع از منظری فردی، خانوادگی، سیاسی، فرهنگی، مدیریتی، جهانی و اجتماعی در آموزه های دین اسلام، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

نویسنده تکلیف را مقوله ای فراگیر در زندگی انسان برشمرده و آن را فراتر از مسائل عبادی دانسته و دیدگاه امام خمینی و آیت الله سیدعلی خامنه ای را در مورد وسعت آن منعکس نموده است. وی بر این اساس به تکالیف مرد و زن نسبت به هم در محیط خانواده، تکالیف متقابل والدین و فرزندان، تکالیف متقابل حاکمان و مردم، تکالیف دانشمندان و قانون گذاران، مدیران، سیاستمداران، فعالان اقتصادی و سایر اقشار مختلف جامعه را از همین منظر مورد بحث و بررسی قرار داده و از دیدگاهی قرآنی و روایی، نظریات امام خمینی و آیت الله سیدعلی خامنه ای را در این باره برجسته کرده است.

نویشندگان کتاب کوشیده اند، خوانندگان خود، به ویژه جوانان را با عوامل طلوع و اوج گیری و دلایل افول خورشید تمدن اسلامی، آشنا سازند. آشنایی با این عوامل و دلایل به ما کمک می کند تا به بازشناسی موقعیت خود پرداخته، با خودباوری، غزم خود را در احیای مجدد تمدن اسلانی شکوفاتر از قبل جزم نماییم.

در کتاب حاضر، به مبحث ازدواج و تشکیل خانواده در پنج فصل پرداخته شده است.
ابتدا کلیاتی در خصوص اهمیت ازدواج، غریزه جنسی، آثار ازدواج و … بیان شده است.
سپس مبحث انتخاب همسر مطرح شده و ملاک ها و معیارهای انتخاب همسر به بحث گذاشته شده است.
در ادامه در خصوص خواستگاری مباحثی ارائه شده است.
در نهایت نیز به دوران عقد و ازدواج از جنبه های مختلف پرداخته شده است.

مروری بر تاریخ زندگانی پیامبر اسلام (ص) و حوادث مهم دوران رسالت ایشان در دو مقطع قبل و بعد از هجرت است. در ابتدای نوشتار حاضر توصیفی از سیمای عربستان در دوران قبل از بعثت ارائه شده و وضعیت بد زندگی اعراب جاهلی از لحاظ خانوادگی، اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و اعتقادی گزارش شده است. آنگاه به معرفی شخصیت رسول خدا و ادوار مختلف زندگی ایشان از دوره کودکی، نوجوانی، جوانی و دوران رسالت وی پرداخته شده و فراز و نشیب های زندگی ایشان تا قبل از نبوت بیان شده است.

آنگاه مؤلف محترم به چگونگی رسالت پیامبر اکرم و حوادث مربوط به دوران اقامت وی در مکه اشاره نموده و سختی های این مقطع از زندگی ایشان را توصیف نموده است. در بخش دیگری از کتاب به وقایع پس از هجرت به تفکیک سال های اول تا دهم هجری اشاره نموده و گزارشی از غزوات پیامبر اسلام و سایر اقدامات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در این دوران ارایه نموده است.

مؤلف کتاب را در سه بخش نوشته است که نقل حدیث در عصر رسالت و پس از آن، سرچشمه علم پیشوایان شیعه و چگونگی شکل گیری و تدوین حدیث شیعه عنوان های مطالب این کتاب هستند.

نگارنده در مقدمه بخش اول کتاب درباره نزول قرآن و نگارش آن در زمان پیامبر چنین می نویسد:

همواره پیرامون آیات، پرسش های از آن حضرت پرسیده می شد و آن جناب بیاناتی می فرمودند که برخی از آنها جنبه تفسیر و تشریح آیات را داشت و برخی شامل تفصیل و تشریح احکام و قوانین قرآن و گاه بیان شان نزول آیات و سوره های می شد؛ در طول این مدت، به ویژه پس از هجرت پیامبر اکرم به مدینه که قوانین اسلام در احوال فردی و شئون اجتماعی راه توسعه را می پیمود، حضرت ابتدا یا پس از پرسش مسلمانان، بیاناتی در یکی از این زمینه ها ارائه می فرمودند: عقاید، اخلاق، عبادات، قوانین اجتماعی، مدنی، جنایی، کیفری، اخلاق شخصی، آداب معاشرت، کیفیت تشکیل خانواده، سلوک عملی و تشویق به تحصیل فضایل. این سخنان برنامه مسلمانان شمرده می شد و از این رو به آن اهمیت می دادند و در گوش سپردن به آن دقت و همت داشتند.

بدیهی است تا پیامبر اکرم خود در میان مردم بودند و دسترسی به این واسطه میان خدا و مردم در انتقال پیام و خواست الهی به سهولت میسر می شد، پس اهمیت حدیث چنان که باید مشهود نبود. با رحلت حضرت، مردم احساس کردند نیاز بیشتری به احادیث پیامبر دارند؛ از این رو نویسنده درباره اهمیت نگارش و دریافت حدیث بعد از پیامبر در شیعه و اهل سنت چنین نوشته است:

پس از قرآن، دومین مرجع برای شناخت احکام و عقاید دینی، سنت و حدیث پیامبر است. افزون بر اجمال در آیات قرآن، برای دریافت درست مفاهیم وحی، به ویژه آیات متشابه که زمینه برداشت های گوناگون و اختلاف مفهومی در آن گسترده تر است، نیاز به سنت و تبیین معصوم نمود بیشتری می یابد. این نیاز با دو رویکرد پاسخ داده شده:

1- شیعه: با توجه به روایت«انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی» دایره این مرجعیت را منحصر در عترت نبوی که تعین یافته بود دانستند و مرجعیت مطلق دینی اصحاب را با استناد به آیات و روایات نپذیرفتند.

2-اهل سنت: اهل سنت برای حل این مسئله عمل اصحاب را به سنت رسول خدا ضمیمه کردند. در توجیه این سخن گفته شد: اصحاب با پیامبر بودند و به آنچه از ایشان شنیده بودند عملی کردند و حضرت خود بر اعمال آنها نظارت داشتند؛ علاوه بر این که اصحاب عدول امت به شمار می رفتند و عمل آنان برای دیگران حجت بود و آنچه را طبقه تابعین از اصحاب می شنیدند برای دیگران نقل و روایت می کردند. این گونه حدیث ایجاد و متداول و از برخی به برخی دیگر نقل شد و همدوش قرآن، ملاک عمل مردم و راهنمای امت قرار گرفت.

در ادامه نویسنده عناوین بخش دوم کتاب را چنین برمی شمارد:

دستورهای الهی از دیدگاه اهل بیت، هدایت الهی و لزوم استمرار آن، قرآن و راهنمایی به هدایت کنندگان، معیار دانش و آگاهی در شناخت یابی به امام، اتفاق فریقین بر دانش گسترده اهل بیت، منزلت امام علی نزد رسول خدا، پیشوایان شیعه و ادعای آگاهی انحصاری، خاستگاه دانش امام به قرآن و سنت و دانش اختصاصی امام به آن.

وی همچنین درباره منزلت امام علی نزد رسول خدا چنین می نویسد:

جایگاه امام علی نزد پیامبر را می توان با مروری بر گزارش ها و روایات فراوان طرح شده در این حوزه از زبان امام علی و دیگران به دست آورد. امام علی در بیان جایگاهشان نسبت به پیامبر بیان می کنند: «هیچ یک از اطرافیان پیامبر منزلت و جایگاه مرا نزد پیامبر نداشتند؛ من هر سحرگاه نزد ایشان می رفتم.» خلیفه اول نیز با تایید این سخن، امام علی را نزدیک ترین افراد به پیامبر و کسی که در چشم پیامبر از همه بزرگ تر بود و آن که بیشترین بهره را از پیامبر برد معرفی کند.

نتیجه این پیوند گسترده آن گونه شد که حضرت خود را دانش آموخته ممتاز و کامل مکتب پیامبر می دانستند و از مسلمانان می خواستند پرسش های خود را با ایشان در میان بگذارند.

نتیجه بهره گیری فراوان از پیامبر نشر و انتقال آن در قالب الفاظ علوی به نسل های پیش رو بود. بر این اساس تبلور استفاده کامل از محضر رسول خدا را می توان در سخنان و روایات نقل شده از امام علی ملاحظه داشت و ریشه گفتار امام علی را در سخنان و تعالیم رسول خدا جست وجو نمود.