در این اثر که به مناسبت نامگذاری سال 1393 شمسی به نام “سال اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی” نگاشته شده است، محورهای مهم مدیریت جهادی در دو عرصه اقتصاد و فرهنگ با توجه به موقعیت و شرایط اقتصادی و فرهنگی موجود در جمهوری اسلامی ایران در دو عرصه داخلی و خارجی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

در ابتدای کتاب حاضر تعریفی از فرهنگ و فرهنگ اسلامی و ظرفیت ها و شاخص های مهم آن ارائه شده و پس از آن ظرفیت های بیرونی و درونی اقتصاد ایران بررسی شده است. آنگاه الزامات و بایسته های دینی و اخلاقی مدیریت جهادی و مصادیق آن بیان شده و راهبردها و چگونگی ساماندهی به امور فرهنگی و اقتصادی با توجه به اقتضائات جامعه دینی و اسلامی در ایران تبیین شده است.

نویسنده اموری همچون: خدامحوری، وجدان کاری، مردم باوری، نهراسیدن از مشکلات، کار گروهی، تکریم ارباب رجوع، داشتن تخصص و تعهد، ارزش گرایی در محیط کار، قناعت و اعتدال، شایسته سالاری، توجه به محرومان، خودباوری، آینده نگری و سرعت عمل را از مؤلفه های مهم مدیریت جهادی عنوان کرده و آفات و آسیب های آن را بررسی نموده است.

در این کتاب، نویسنده با محور قرار دادن زیارت جامعه کبیره، به تبیین ولایت و ولایت مداری و ادله عقلی نقلی آن پرداخته است. ابتدا چیستی، جایگاه و اقسام ولایت مطرح شده است.
سپس در خصوص تلازم محبت و ولایت صحبت شده است. در ادامه ولایت خداوند، ولایت پیامبر (ص)، ولایت ائمه (ع) و سرچشمه ولایت پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) واکاوی شده است.
نقش ائمه (ع) در دنیا و آخرت، شاخص ها و شیوه های رهبری الهی ائمه (ع) نیز بررسی شده است.
در نهایت در زمینه ولایت مداری، آثار آن، آثار زیانبار انکار ولایت، مراتب انکار ولایت و ضرورت پذیرش ولایت و همچنین لوازم ولایت مداری در عصر غیبت به طور مفصل و جامع مباحثی مطرح شده است.

مؤلف کتاب را در سه بخش نوشته است که نقل حدیث در عصر رسالت و پس از آن، سرچشمه علم پیشوایان شیعه و چگونگی شکل گیری و تدوین حدیث شیعه عنوان های مطالب این کتاب هستند.

نگارنده در مقدمه بخش اول کتاب درباره نزول قرآن و نگارش آن در زمان پیامبر چنین می نویسد:

همواره پیرامون آیات، پرسش های از آن حضرت پرسیده می شد و آن جناب بیاناتی می فرمودند که برخی از آنها جنبه تفسیر و تشریح آیات را داشت و برخی شامل تفصیل و تشریح احکام و قوانین قرآن و گاه بیان شان نزول آیات و سوره های می شد؛ در طول این مدت، به ویژه پس از هجرت پیامبر اکرم به مدینه که قوانین اسلام در احوال فردی و شئون اجتماعی راه توسعه را می پیمود، حضرت ابتدا یا پس از پرسش مسلمانان، بیاناتی در یکی از این زمینه ها ارائه می فرمودند: عقاید، اخلاق، عبادات، قوانین اجتماعی، مدنی، جنایی، کیفری، اخلاق شخصی، آداب معاشرت، کیفیت تشکیل خانواده، سلوک عملی و تشویق به تحصیل فضایل. این سخنان برنامه مسلمانان شمرده می شد و از این رو به آن اهمیت می دادند و در گوش سپردن به آن دقت و همت داشتند.

بدیهی است تا پیامبر اکرم خود در میان مردم بودند و دسترسی به این واسطه میان خدا و مردم در انتقال پیام و خواست الهی به سهولت میسر می شد، پس اهمیت حدیث چنان که باید مشهود نبود. با رحلت حضرت، مردم احساس کردند نیاز بیشتری به احادیث پیامبر دارند؛ از این رو نویسنده درباره اهمیت نگارش و دریافت حدیث بعد از پیامبر در شیعه و اهل سنت چنین نوشته است:

پس از قرآن، دومین مرجع برای شناخت احکام و عقاید دینی، سنت و حدیث پیامبر است. افزون بر اجمال در آیات قرآن، برای دریافت درست مفاهیم وحی، به ویژه آیات متشابه که زمینه برداشت های گوناگون و اختلاف مفهومی در آن گسترده تر است، نیاز به سنت و تبیین معصوم نمود بیشتری می یابد. این نیاز با دو رویکرد پاسخ داده شده:

1- شیعه: با توجه به روایت«انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی» دایره این مرجعیت را منحصر در عترت نبوی که تعین یافته بود دانستند و مرجعیت مطلق دینی اصحاب را با استناد به آیات و روایات نپذیرفتند.

2-اهل سنت: اهل سنت برای حل این مسئله عمل اصحاب را به سنت رسول خدا ضمیمه کردند. در توجیه این سخن گفته شد: اصحاب با پیامبر بودند و به آنچه از ایشان شنیده بودند عملی کردند و حضرت خود بر اعمال آنها نظارت داشتند؛ علاوه بر این که اصحاب عدول امت به شمار می رفتند و عمل آنان برای دیگران حجت بود و آنچه را طبقه تابعین از اصحاب می شنیدند برای دیگران نقل و روایت می کردند. این گونه حدیث ایجاد و متداول و از برخی به برخی دیگر نقل شد و همدوش قرآن، ملاک عمل مردم و راهنمای امت قرار گرفت.

در ادامه نویسنده عناوین بخش دوم کتاب را چنین برمی شمارد:

دستورهای الهی از دیدگاه اهل بیت، هدایت الهی و لزوم استمرار آن، قرآن و راهنمایی به هدایت کنندگان، معیار دانش و آگاهی در شناخت یابی به امام، اتفاق فریقین بر دانش گسترده اهل بیت، منزلت امام علی نزد رسول خدا، پیشوایان شیعه و ادعای آگاهی انحصاری، خاستگاه دانش امام به قرآن و سنت و دانش اختصاصی امام به آن.

وی همچنین درباره منزلت امام علی نزد رسول خدا چنین می نویسد:

جایگاه امام علی نزد پیامبر را می توان با مروری بر گزارش ها و روایات فراوان طرح شده در این حوزه از زبان امام علی و دیگران به دست آورد. امام علی در بیان جایگاهشان نسبت به پیامبر بیان می کنند: «هیچ یک از اطرافیان پیامبر منزلت و جایگاه مرا نزد پیامبر نداشتند؛ من هر سحرگاه نزد ایشان می رفتم.» خلیفه اول نیز با تایید این سخن، امام علی را نزدیک ترین افراد به پیامبر و کسی که در چشم پیامبر از همه بزرگ تر بود و آن که بیشترین بهره را از پیامبر برد معرفی کند.

نتیجه این پیوند گسترده آن گونه شد که حضرت خود را دانش آموخته ممتاز و کامل مکتب پیامبر می دانستند و از مسلمانان می خواستند پرسش های خود را با ایشان در میان بگذارند.

نتیجه بهره گیری فراوان از پیامبر نشر و انتقال آن در قالب الفاظ علوی به نسل های پیش رو بود. بر این اساس تبلور استفاده کامل از محضر رسول خدا را می توان در سخنان و روایات نقل شده از امام علی ملاحظه داشت و ریشه گفتار امام علی را در سخنان و تعالیم رسول خدا جست وجو نمود.

مؤلف کتاب را در هشت فصل نوشته است که کلیات، مؤلفه های شیعه، شکل گیری هسته اولیه شیعه، شیعه در عصر خلفا، شیعه در عصر امام حسن تا امام سجاد، شیعه در دوران امام باقر تا عصر غیبت، جریان ها و فرقه های شیعه و چرایی شکل گیری آنها و شیعه از عصر آل بویه تا عصر صفویه عنوان های مطالب این کتاب هستند.

همچنین نگارنده در مقدمه کتاب درباره حقانیت تسنن و تشیع و اینکه کدام از این دو بر حق است چنین آورده است:

به نظر می رسد، یکی از معیارهای مهم برای شناخت حقانیت هر مذهب نگاه به تاریخ ظهور و تقدم تاریخی آن است؛ از این رو تاریخ به عرصه دین و مذهب پا نهاده و میان آن دو پیوندی جدی و گسست ناپذیر پدید آمد. پیوندی که تا امروز تداوم دارد و هر روز به دلیل نیاز روزافزون دین پژوهان به شناخت دقیق تر از چکونگی ظهور تاریخی هر دین، مستحکم تر می شود. هر یک از دو مذهب شیعه و سنی برای دفاع از حقانیت تاریخی خود دست به کار شده، با ارائه آثاری اعم از کتاب، رساله، مقاله، ردیه، جوابیه، نقد و تحلیل و کنفرانس و همایش، نهضتی علمی در این عرصه پدید آورده اند.

پس برای پی بردن به اصالت و حقیقت هر چیز، باید به زمان و علل ظهور آن توجه کرد، چنانکه در شناخت حقیقت شیعه نیز باید چنین کرد؛ لذا نویسنده در صفحه 75 این کتاب پیدایش شیعه را از زمان پیامبر می دانند و چنین توضیح می دهد:

پیدایش شیعه از به عصر پیامبر باز می گردد. از شأن نزول و تفسیر برخی آیات قرآن و روایات که شیعه و سنی درباره حضرت علی و پیروان او نقل کرده اند، درمی یابیم که هسته نخستین تشیع و اساس آن را خداوند در قرآن کریم نشاند و پیامبر اکرم در طول دوران رسالتش آن را آبیاری کرد و پروراند تا آنکه شجره طیبه ای گردید و در زمان آن حضرت به ثمر نشست؛ به همین سبب برخی که نام آنها خواهد آمد در زمان پیامبر به «شیعه» معروف بودند. اینان انتخاب خلیفه را پس از پیامبر در سقیفه مردود دانستند و با استناد به احادیث پیامبر گفتند، پیامبر جانشین خود را در زمان حیاتش و پیش تر تعیین و معرفی کرده است.

در ادامه آقای شاکر در فصل هشتم که عنوان آن شیعه از عصر آل بویه تا عصر صفویه است به درآمیختن مذهب و سیاست می پردازد و چنین می نویسد:
پادشاهان سلسله صفویه با درآمیختن سیاست و مذهب، توانستند حکومت واحدی با قدرت عظیم در ایران پدید آورند و به تدریج دست دشمنان مذهبی و سیاسی را از سرحدات کشور کوتاه کنند. با آنکه سلاطین آخر دوران صفویه افرادی ضعیف و سست اراده بودند، دوره 240ساله حکومت آنها، دوران علمای بزرگی چون محقق ثانی، مقدس اردبیلی، شیخ بهایی، ملامحمدباقر مجلسی، محمدتقی مجلسی، میرداماد، ملاصدرای شیرازی، ملا محسن فیض کاشانی، ملاعبدالرزاق لاهیجی و میرزا ابوالقاسم میرفندرسکی ظهور کردند که در فقه، حدیث، فلسفه و تفسیر تبحر تمام داشتند و کتاب های معتبری تدوین کردند.

حقیقت ماندگار مجموعه ای چهارجلدی در تبیین خطوط کلی حوزه های تاریخ تشیع، میراث حدیثی شیعه، عقاید و فقه شیعه است.این مجموعه می کوشد، افزون بر معرفی و ارائۀ نگاهی کلان به مذهب تشیع، از تلقین باورهای نادرست نسبت به امامیه جلوگیری کند.

در این جلد (فقه شیعه)، به چگونگی شکل گیری فقه امامیه، منابع دست یابی به احکام شرعی، مسئله ی امکان نسخ احکام توسط امام، چیستی تقیه در فقه و دلایل مشروعیت آن و در نهایت تبیین حقیقت تولی و تبری پرداخته شده است. فقه امامیه مبین بایدها و نبایدهای رفتاری در حوزه ی سلوک فردی و اجتماعی و همچنین احکام وضعی است، که مجموعه ای از قوانین، مقررات و احکام شرعی را به نمایش می گذارد.

در سال 84 پیروزی گفتمان عدالت، نوید تحقق شعارهای اصیل انقلاب اسلامی و گفتمان معیار (امام خمینی و رهبر معظم انقلاب) را می داد؛ ولی این حرکت پس از چندی، به ویژه در دولت دهم، از گفتمان اصیل انقلاب منحرف شد.

با این وصف، خطر انحراف همیشه در کمین دولت ها، گروه ها و افراد بوده و ضربات سنگین و بعضا جبران ناپذیری از این طریق بر انقلاب تحمیل شده است و این نگرانی برای دلسوزان انقلاب اسلامی وجود دارد که افراد و گروه های منحرف به پست های کلیدی دست نیابند. دولت نهم و دهم نیز از این قاعده مستثنا نیست.

رهبر انقلاب، همواره بر خطر انحراف در دولت ها و گروه ها اشراف داشته و درباره آنها تذکر داده است. برای مثال، پس از دوم خرداد، به ویژه پس از وقایع هجده تیر ۱۳۷۸، مقام معظم رهبری به گفتمان سازی های ویژه ای برای بازگشت انقلاب به مسیر اصلی خود پرداختند و همان سال را سال امام خمینی نام گذاردند، که هدف اصلی آن احیای گفتمان امام بود. بعد از آن، ایشان گفتمان خودی و غیر خودی را مطرح کردند و پس از آن نیز گفتمان های دیگر؛ تا اینکه به گفتمان اصول گرایی و انتخابات سال 84 رسید. با توجه به تجارب، رهبر انقلاب در اولین دیدارشان با هیئت دولت در شهریور 1384، درباره ی خطر شکل گیری «انحراف» در دولت هشدارهای لازم را دادند.

شناخت گروهی که در دولت نهم و دهم شکل گرفت و حاشیه های فراوانی بر جای گذاشت، با تکیه بر معیارها و ملاک های گفتمان امام خمینی و رهبر معظم انقلاب که همان اسلام ناب محمدی (ص) است، تجربه ای گران سنگ در اختیار دلسوزان انقلاب اعم از آحاد مردم و مسئولان قرار می دهد تا انقلاب دچار زیان های سنگین نشود. این کتاب در پی انجام این مهم است.

هیکل در رساله سه جلدی مفصل خود، که حجم آن به اضافه مصادر و مراجع و فهرست های عمومی و تخصصی بیش از دو هزار صفحه می شود، با نگاهی عمیق و همه جانبه به موضوع جنگ و جهاد از منظر فقه اهل سنت پرداخته است؛ وی در هر موضوع، تمام حالت های قضیه و دیدگاهه ای صاحب نظرن گذشته و حال در هر فرع و عنوان را بیان کرده و پس از بررسی مصداق های جهاد اصطلاحی، دیدگاه خود را با استناد به آیات و ورایات و نظر فقیهان ارائه و اثبات می کند.

آنچه پیش روی شماست جلد نخست از این مجموعه سه جلدی است که از یک مقدمه و سه باب تشکیل شده و هر باب دو فصل و هر فصل چند مبحث دارد. چهار باب باقی مانده در جلدهای دوم و سوم ارائه خواهند شد.

فرهنگ، موضوعی زیر بنایی و راهبردی در تمام جوامع و عصرها به شمار می رود. فرهنگ هر جامعه هویت و موجودیت آن جامعه را تشکیل می دهد. به فرموده رهبر معظم انقلاب: «فرهنگ ستون فقرات حیات یک ملت و هویت یک ملت است»

ازاین رو، در قرن بیست و یکم شاهد اولویت یافتن نفوذ، تضعیف، تخریب و تسخیر فرهنگی ملت ها از سوی این قدرت ها برای تسهیل و تداوم روند سیطره سیاسی و اقتصادی و امنیتی خود، به عنوان راهبردی کلان، هستیم.

دولت های غربی برای مقابله با انقلاب اسلامی نیز اگر چه در ابتدا به ابزار فرهنگی کمتر توجه داشته اند، ولی پس از جنگ تحمیلی هجمه های فرهنگی را بر مبنای برنامه ای جامع و هدفمند طراحی کردند و به تدریج شکل پیچیده تر، گسترده تر و همه جانبه ای به آن دادند که رهبر معظم انقلاب از آن با نام «جنگ نرم» یاد کردند. از همان آغاز رهبر معظم انقلاب نسبت به این تهاجم نرم به مسئولان سیاسی و فرهنگی هشدارهای مکرر، بجا و به موقعی دادند و مبارزه فرهنگی را مبارزه ای واجب تر از واجب تلقی کردند.

اما در عمل اتفاق رضایت بخشی از سوی نهادهای فرهنگی و مدیران کلان و میانه نظام برای مقابله جدی رخ نداد. از این رو رهبر معظم انقلاب فرمودند: «دستگاه های مسئول و همه ما دچار کم کاری هستیم و به نظر می رسد که این کار را هم بایستی سپرد به جناح فرهنگیِ مؤمنِ انقلابیِ مردمیِ خودجوش؛ این جوان هایی که می بینید در اطراف کشور، به طور خود جوش، کارهایی انجام می دهند- کارهای فرهنگی انجام می دهند، کارهای هنری انجام می دهند، حقایقی را احیا می کنند، استعدادهایی را بروز می دهند، از استعدادهای بالفعلی استفاده می کنند- این کار را هم آن ها باید بکنند»

در مسیر این رویکرد معظم له ضمن اینکه از دستگاه های دولتی خواست تا به این حرکت خودجوش جوانان انقلابی کمک کنند، از جوانان مؤمن انقلابی نیز انتظار تلاش همه جانبه و کار بیشتر و توسعه دادن اقدام هایشان را داشت. ایشان در سال ۱۳۹۶ فرمودند: «من به همه آن هسته های فکری و عملیِ جهادی، فکری، فرهنگی در سرتاسر کشور مرتباً می گویم: آنجایی که احساس می کنید دستگاه مرکزی اختلالی دارد و نمی تواند درست مدیریت کند، آنجا آتش به اختیارید؛ یعنی باید خودتان تصمیم بگیرید، فکر کنید، پیدا کنید، حرکت کنید، اقدام کنید.»

این فرمان که برخاسته از مبانی دینی و آموزه های اسلامی، تحلیل عمیق روند وضعیت فرهنگی کشور و تهاجم همه جانبه دشمن و کم کاری و اختلال دستگاه های دولتی در عرصه فرهنگ است با تفسیرها و واکنش های گوناگونی رو به رو شده است که دست کم از دو جهت دغدغه هایی را در خصوص این موضوع برانگیخته است:

۱. برداشت های منفی و تبلیغات و عملیات روانی گسترده از سوی معاندان و مخالفان دکترین آتش به اختیار و اقدام هایی که به دنبال عقیم سازی دکترین موصوف است.

۲. برداشت های ناصواب، ناقص و سطحی از دکترین آتش به اختیار و در دستور کار قرار گرفتن اقدام هایی که پیامدهای آن می تواند نقض غرض هدف های متعالی تدابیر رهبر معظم انقلاب باشد.
با توجه به این نکات، انگیزه هایی که باعث ضرورت بخشی پرداختن به این موضوع شده است، عبارت اند از:

۱. روشنگری و معرفت افزایی نسبت به فرمان آتش به اختیار
۲. پیگیری و تحقق دقیق و درست رهنمودهای و تدابیر رهبر معظم انقلاب در زمینه ی آتش به اختیار
۳. ایجاد انگیزه و برانگیختگی جامعه مخاطبان به حرکت های خودجوش در حوزه های گوناگون فرهنگی
۴. نهادینه سازی فرهنگ فعالیت های داوطلبانه مستقل و خودجوش در حوزه های مختلف فرهنگی
۵. شناسایی خلأها و اولویت های کار و تلاش فرهنگی خودجوش و مستقل
۶. کمک به تصمیم گیری و تصمیم سازی مسئولان و متولیان فرهنگی

چگونگی تحقق، توسعه و عمق بخشی فعالیت های آتش به اختیار مسئله اساسی این پژوهش را تشکیل می دهد. لازمه این مسئله نیز درک درست از چیستی، چرایی و چگونگی آتش به اختیار است؛ بنابراین، هدف هایی که در این پژوهش بررسی می شود عبارت اند از:

۱. تبیین موضوع و ماهیت آتش به اختیار
۲. تبیین ضرورت آتش به اختیار
۳. تبیین مبانی آتش به اختیار
۴. تبیین قلمرو آتش به اختیار
۵. تبیین الزامات آتش به اختیار

در کتاب حاضر، به مبحث ازدواج و تشکیل خانواده در پنج فصل پرداخته شده است.
ابتدا کلیاتی در خصوص اهمیت ازدواج، غریزه جنسی، آثار ازدواج و … بیان شده است.
سپس مبحث انتخاب همسر مطرح شده و ملاک ها و معیارهای انتخاب همسر به بحث گذاشته شده است.
در ادامه در خصوص خواستگاری مباحثی ارائه شده است.
در نهایت نیز به دوران عقد و ازدواج از جنبه های مختلف پرداخته شده است.

کتاب حاضر، تحقیقی پیرامون ابعاد مختلف تکلیف و مصادیق آن و نیز بررسی دیدگاه های امام خمینی و آیت الله سید علی خامنه ای. در ابتدای این اثر تعریفی از معنای تکلیف و مبانی معرفت شناختی و هستی شناختی تکلیف گرایی و تکلیف پذیری ارائه شده و سپس این موضوع از منظری فردی، خانوادگی، سیاسی، فرهنگی، مدیریتی، جهانی و اجتماعی در آموزه های دین اسلام، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

نویسنده تکلیف را مقوله ای فراگیر در زندگی انسان برشمرده و آن را فراتر از مسائل عبادی دانسته و دیدگاه امام خمینی و آیت الله سیدعلی خامنه ای را در مورد وسعت آن منعکس نموده است. وی بر این اساس به تکالیف مرد و زن نسبت به هم در محیط خانواده، تکالیف متقابل والدین و فرزندان، تکالیف متقابل حاکمان و مردم، تکالیف دانشمندان و قانون گذاران، مدیران، سیاستمداران، فعالان اقتصادی و سایر اقشار مختلف جامعه را از همین منظر مورد بحث و بررسی قرار داده و از دیدگاهی قرآنی و روایی، نظریات امام خمینی و آیت الله سیدعلی خامنه ای را در این باره برجسته کرده است.

بیان شاخص‎های مهم مدیریت جهادی و مزایای این نوع مدیریت از منظری قرآنی و روایی و با توجه به تأکیدات آیةالله سید علی خامنه‎ای رهبر انقلاب اسلامی است. در این کتاب به بررسی مبانی و ویژگی‎های مدیریت جهادی و اهمیت و کارکردهای آن در ابعاد مختلف پرداخته شده و و اصول مربوط به آن بیان شده است. نویسنده ضمن ارایه تعریفی لغوی و اصطلاحی از مدیریت جهادی و مفهوم جهاد در عرصه‎های اقتصادی و مدیریتی، به تبیین ویژگی‎های آن مانند: اخلاص، توکل، سعه صدر، صبر و بردباری، حسن خلق، داشتن جوهری رهبری و مدیریت، خطرپذیری، سخت‎کوشی، ایثار در راه خدا، شجاعت و دلیری، تولید علم و دانایی، خلاقیت و نوآوری، مشورت، تکلیف محوری، شایسته سالاری، جوان‎گرایی، بصیرت نافذ، دشمن‎شناسی، اصلاح‎گری، تعظیم شعائر الهی و دینی و … اشاره کرده و آیاتی از قرآن، روایاتی از معصومین و نیز سخنانی از رهبر انقلاب ایران در این موضوع نقل کرده است.