لم تکن “عاشوراء” حادثة قدّر لها أن تقع فی نصف أو فی جلّ نهار یوم من أیّام سنة إحدی و ستّین من الهجرة منفصلة عمّا قبلها و ما بعدها، فلقد کان لواقعة عاشوراء جذور فی وقائع حرکة الأحداث و التحوّلات الاجتماعیّة و السیاسیّة التی عاشها المسلمون منذ رحلة النبیّ الأکرم صلی الله علیه و آله و سلم حتّی سنة ستّین من الهجرة، کما أنّ نتائجها و آثارها التی کان لها تأثیر عظیم فی حیاة المسلمین فکراً و عملاً لم تزل إلی الیوم تمتدّ و تتّسع فی تأثیرها البالغ فی حیاة الأمّة، و ستبقی ممتدّة فی هذا التأثیر المبارک المتّسع إلی یوم القیامة.

و مع جمیع ما أُخذ عن نهضة کربلاء و شهادة أبی عبدالله الحسین علیه السلام إلی الیوم، من استفادات و مواعظ و عبر، و دروس حماسیّة، و جهادیّة، و تربویّة، و معنویّة، إلّا أنّنا نری أنّ غناء هذه النهضة الإلهیّة أکثر بکثیر ممّا أُخذ عنها و استفید منها حتّی الآن، و أنّ علی الأجیال الحاضرة و القادمة أن تنهل و ترتوی بلا انقطاع من معین کوثر الإیمان و الیقین هذا، و أن تسقی هی أیضاً عطاشی الحقیقة الخالصة.

من هنا، فمع کلّ الآثار و الأعمال الفکریّة و الأدبیّة التی تحقّقت علی طریق معرفة هذه الملحمة الخالدة، إلّا أنّ الحاجة لم تزل قائمة و ماسّة فی کلّ زمان لمزید من هذه الجهود الثقافیّة، من أجل مزید متواصل من الاکتشاف الجدید، و قراءة أشدّ وضوحاً فی العمق، وسعة أکثر شمولاً فی الإحاطة، حتّی یمکن مواصلة تدوین دروس و عِبر هذه الواقعة المقدّسة بشکل و محتوی أفضل، و تعلیمها و نشرها فی جمیع العالم، کی تنجذب البشریّة عامّة، و الأرواح الباحثة عن الحقیقة خاصّة إلی تجلّیات و جمالیّات هذه الملحمة الرائعة.

فلعاشوراء إذن “بلاغ” تشعُّ به أبداً، و لجمیع النّاس…فیلیق بنا إذن أن ننتمی إلی مدرستها الخالدة، و نأخذ عنها دروسها، حتّی نبلغ بذلک المراتب العلیا من الإیمان، و المعرفة بالدین، و العلم بالتکلیف.

ما هو بلاغ عاشوراء؟ و عمّن یؤخذ؟ من أجل استخراج دروس و بلاغات و عبر عاشوراء یمکننا هنا أن نشیر إلی أفضل المنابع و الطرق التی یمکن الاطمئنان إلیها فی هذا السبیل:

1ـ أقوال و خطب الإمام الحسین علیه السلام و أنصاره -المستشهدین بین یدیه- و ذویهم.

2ـ المنهج العملیّ و الأخلاقیّ لسیّد الشهداء علیه السلام، و أهل بیته علیهم السلام، و أصحابه (قدّس سرّهم).

3ـ النصوص الدینیّة (خصوصاً الواردة منها عن أئمّة أهل البیت علیهم السلام)، و المتون التأریخیّة المعتبرة المرتبطة بعاشوراء.

و فی بدایة هذا الکتاب، و قبل التورّط فی أصل بحث “بلاغ عاشوراء” سنتعرّض إلی المقصود من کلمة “البلاغ”، و الفرق بینها و بین الدرس، و ما هو الشیء الذی نحن فی طلبه فی هذا البحث.

أضف إلی ذلک: أنّنا فی بدایة کلّ بحث من بحوث هذا الکتاب التی وردت تحت عنوان: البلاغات الاعتقادیّة و البلاغات السیاسیّة و البلاغات الأخلاقیّة و البلاغات العرفانیّة و البلاغات التأریخیّة… سنقدّم إیضاحاً حول مفهوم و نطاق کلّ عنوان، کی یتجلّی هدف المؤلّف من وراء ذلک العنوان، ثمّ بعد شرح و إیضاح العناوین سنتناول بالتفصیل شرح المحاور الفرعیّة لکلّ عنوان، مدعوماً بالمستندات التأریخیّة و الشواهد المستفادة من کلمات أبطال ملحمة عاشوراء، و سنکشف فی بعض الموضوعات عن ارتباط هذه المفاهیم بتأریخنا المعاصر، و سنشیر علی هذا الصعید إلی أمثلة بلیغة من أقوال الإمام الخمینیّ، و شواهد من ثقافة الجهاد و الشهادة التی تبلورت أبعادها فی عهد الثورة الإسلامیّة و الدفاع المقدّس، کیما یکون البحث أکثر تخصّصاً و أفضل هدایة، و لیکون الهدف المنشود من وراء هذا البحث عملیّاً أکثر فی نقل دروس عاشوراء، حتّی یستفید منها النّاس.

شاید بتوان گفت انطباق منظومه تحلیلی آیت الله خامنه ای دام ظله با روش های درون دینی وبرون دینی، برای اولین بار به صورت مکتوب انجام می شود.قالب بندی روش های تحلیلی ایشان، الهام گرفته از روش های علمی در علوم انسانی است؛ زیرا اندیشمندان برای ارائه دیدگاه های خود و اقناع مخاطب، به تحلیل روی می آورند. برای درک روش تحلیلی آیت الله خامنه ای دام ظله ابتدا اصول و مبانی فکری- اعتقادی و سیاسی ایشان احصا شده است. در مرحله دوم، باید ها و نباید هایی (الزاماتی) که ایشان برای تحلیل به عنوان ملاحظه یا چهار چوب استفاده می کنند، کشف و سامان دهی شده است و در مرحله سوم، پنج روش عمومی و چهار روش سنتی و درون دینی که از دیر باز مورد استفاده در علوم اسلامی و حوزه های علمیه بوده است، مورد توجه قرار گرفته.
روند تحلیلی سی ساله آیت الله خامنه ای دام ظله روشن می سازد که ایشان از ثبت مبانی و گفتمان برخوردارند و چهارچوب های اصلی فکری-اعتقادی ایشان تغییر نکرده است. دریچه ورود به دستگاه تحلیلی رهبر انقلاب اسلامی، درک نظام دانایی ایشان است. بررسی ها نشان می دهد که نظام دانایی ایشان، آمیزه ای از سنت و مدرنیته را در بر می گیرد. در اصول و مبانی، از سنت و معرفت ذاتی تبعیت می کنند و در عین حال، در اجتهاد روز آمد هستند و بسیاری از شاخص های مدرنیته همچون مشارکت سیاسی کلاسیک، غرب علمی و .. را می پذیرند و ستایش هم می کنند. مبانی تحلیل آیت الله خامنه ای دام ظله از چهار عنصر اصلی: جهان بینی توحیدی، اندیشه امام خمینی(ره)، تقوای سیاسی، و توکل نشئت می گیرد و همه اصولی را که لازمه حفظ و استمرار انقلاب اسلامی است، در تحلیل مسائل مد نظر دارند. بررسی ها نشان می دهد روش تحلیل رهبری، متناسب با مخاطب، دچار تغییر نمی شود. برای مثال، در جمع علما و روحانیون یا خبرگان، بر روش های نقلی و وحیانی بیشتر اصرار دارند؛ اما در جمع های دانشگاهی از روش های استدلالی استفاده می کنند، در مجمع کارگزاران نظام، بیشتر به روش های مقایسه ای روی می آورند و از اعداد و ارقام بهره می برند.
از نو آوری های خاصی که در این کتاب روشمند شده، «تفسیر مضاعف» آیت الله خامنه ای دام ظله از پدیده ها و تفسیرهاست. هنگامی که مفاهیم دچار کژتابی می شود و تنوع معنادهی به یک واژه وجود دارد، ایشان از جایگاه رهبری به میدان می آیند و تفسیر نهایی را ارائه می دهند. دراین کتاب، نمونه هایی مانند تفسیر مضاعف از «خشونت»، «اصلاحات»، «مذاکره در کربلا» به عنوان مطالعه موردی آورده شده است.
اشراف آیت الله خامنه ای دام ظله بر فضای سیاسی- اجتماعی دوران امیرالمومنین علیه السلام یا سده اول هجری، کم نظیر و تاویل و روز آمد کردن پدیده های تاریخی صدر اسلام در تحلیل ایشان، بی نظیر و جذاب است.
این کتاب می تواند از چند بعد برای خوانندگان، مربیان، سخنوران و تریبون داران مفید باشد:
اول، روح حاکم بر تحلیل آیت الله خامنه ای دام ظله است.
انصاف، تقوا، همه جانبه نگری، ارائه راه حل، قدرت اقناع و عدم ارائه تحلیل های تنش زا و اختلاف انگیز، از مواردی است که می تواند الگوی نیروهای سیاسی جامعه قرار گیرد.
دوم، پیوستگی بین اصول و مبانی و عدم تعارض و تزاحم بین روش و مبانی، از دیگر خصایص دستگاه تحلیلی ایشان است.
دسته بندی، روشمند بودن، سامان دهی مباحث، رژف نگری، نگاه بلند مدت، غیریت شناسی، دستگاه محاسباتی و راه گشا بودن، از دیگر مولفه های حاکم بر تحلیل ایشان است که می تواند الگویی کم نظیر برای تحلیلگران عرصه سیاسی کشور باشد.

برگزاری نشست های علمی در پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه السلام سابقه چند ساله دارد.
با توجه به لزوم حفظ و نگهداری دارایی های دانشی و سرمایه های فکری موجود در حافظه سازمانی، برآن شدیم تا برای نخستین بار نشست های پژوهشگاه را در قالب کتابی با عنوان «دفتر اول مجموعه نشست های علمی» تجمیع و به چاپ برسانیم.
به منظور اتقان بیشتر ، متن نشست ها پس از مکتوب شدن به تایید استادان یا دبیران علمی رسانده شده است.