امروزه در جغرافیای سیاسی وقتی از آسیای مرکزی سخن به میان می آید، مقصود پنج کشور مشترک­ المنافع تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان است که در سال 1991 با سقوط امپراتوری شوروی مستقل شدند.

ایران دارای منافع عظیمی در آسیای مرکزی است و امروزه امنیت آن ارتباط مستقیمی با ثبات و تحولات این منطقه دارد، علاوه بر این پیوندهای تاریخی و فرهنگی نیز مزید بر این است تا مطالعات عمیق تری دربارۀ در کشورمان صورت پذیرد.

یکی از مهمترین مسائل آسیای مرکزی وضعیت اسلام و مسلمانان این منطقه است که دکتر حبیب زمانی محجوب و همکاران ایشان در این پژوهش، با استفاده از منابع و اسناد کتابخانه­ ای و همچنین مصاحبه با کارشناسان آسیای مرکزی، از جنبه تاریخی و سیاسی به آن پرداخته اند.

شاید بتوان گفت انطباق منظومه تحلیلی آیت الله خامنه ای دام ظله با روش های درون دینی وبرون دینی، برای اولین بار به صورت مکتوب انجام می شود.قالب بندی روش های تحلیلی ایشان، الهام گرفته از روش های علمی در علوم انسانی است؛ زیرا اندیشمندان برای ارائه دیدگاه های خود و اقناع مخاطب، به تحلیل روی می آورند. برای درک روش تحلیلی آیت الله خامنه ای دام ظله ابتدا اصول و مبانی فکری- اعتقادی و سیاسی ایشان احصا شده است. در مرحله دوم، باید ها و نباید هایی (الزاماتی) که ایشان برای تحلیل به عنوان ملاحظه یا چهار چوب استفاده می کنند، کشف و سامان دهی شده است و در مرحله سوم، پنج روش عمومی و چهار روش سنتی و درون دینی که از دیر باز مورد استفاده در علوم اسلامی و حوزه های علمیه بوده است، مورد توجه قرار گرفته.
روند تحلیلی سی ساله آیت الله خامنه ای دام ظله روشن می سازد که ایشان از ثبت مبانی و گفتمان برخوردارند و چهارچوب های اصلی فکری-اعتقادی ایشان تغییر نکرده است. دریچه ورود به دستگاه تحلیلی رهبر انقلاب اسلامی، درک نظام دانایی ایشان است. بررسی ها نشان می دهد که نظام دانایی ایشان، آمیزه ای از سنت و مدرنیته را در بر می گیرد. در اصول و مبانی، از سنت و معرفت ذاتی تبعیت می کنند و در عین حال، در اجتهاد روز آمد هستند و بسیاری از شاخص های مدرنیته همچون مشارکت سیاسی کلاسیک، غرب علمی و .. را می پذیرند و ستایش هم می کنند. مبانی تحلیل آیت الله خامنه ای دام ظله از چهار عنصر اصلی: جهان بینی توحیدی، اندیشه امام خمینی(ره)، تقوای سیاسی، و توکل نشئت می گیرد و همه اصولی را که لازمه حفظ و استمرار انقلاب اسلامی است، در تحلیل مسائل مد نظر دارند. بررسی ها نشان می دهد روش تحلیل رهبری، متناسب با مخاطب، دچار تغییر نمی شود. برای مثال، در جمع علما و روحانیون یا خبرگان، بر روش های نقلی و وحیانی بیشتر اصرار دارند؛ اما در جمع های دانشگاهی از روش های استدلالی استفاده می کنند، در مجمع کارگزاران نظام، بیشتر به روش های مقایسه ای روی می آورند و از اعداد و ارقام بهره می برند.
از نو آوری های خاصی که در این کتاب روشمند شده، «تفسیر مضاعف» آیت الله خامنه ای دام ظله از پدیده ها و تفسیرهاست. هنگامی که مفاهیم دچار کژتابی می شود و تنوع معنادهی به یک واژه وجود دارد، ایشان از جایگاه رهبری به میدان می آیند و تفسیر نهایی را ارائه می دهند. دراین کتاب، نمونه هایی مانند تفسیر مضاعف از «خشونت»، «اصلاحات»، «مذاکره در کربلا» به عنوان مطالعه موردی آورده شده است.
اشراف آیت الله خامنه ای دام ظله بر فضای سیاسی- اجتماعی دوران امیرالمومنین علیه السلام یا سده اول هجری، کم نظیر و تاویل و روز آمد کردن پدیده های تاریخی صدر اسلام در تحلیل ایشان، بی نظیر و جذاب است.
این کتاب می تواند از چند بعد برای خوانندگان، مربیان، سخنوران و تریبون داران مفید باشد:
اول، روح حاکم بر تحلیل آیت الله خامنه ای دام ظله است.
انصاف، تقوا، همه جانبه نگری، ارائه راه حل، قدرت اقناع و عدم ارائه تحلیل های تنش زا و اختلاف انگیز، از مواردی است که می تواند الگوی نیروهای سیاسی جامعه قرار گیرد.
دوم، پیوستگی بین اصول و مبانی و عدم تعارض و تزاحم بین روش و مبانی، از دیگر خصایص دستگاه تحلیلی ایشان است.
دسته بندی، روشمند بودن، سامان دهی مباحث، رژف نگری، نگاه بلند مدت، غیریت شناسی، دستگاه محاسباتی و راه گشا بودن، از دیگر مولفه های حاکم بر تحلیل ایشان است که می تواند الگویی کم نظیر برای تحلیلگران عرصه سیاسی کشور باشد.

برای ارتباط موثر، باید روشی را اتخاد کرد که در اعماق روح و فکر مخاطب نفوذ کرده و بر رفتار و کردار او اثر بگذارد.
بهره گیری از چنین روش هایی در آموزه های وحیانی به اندازه ای مهم است که انبیاء الهی و نیز پیشوایان دین بارها آنها را در ارتباط با دیگران به کاربرده و دیگران را نیز بدان فرا خوانده اند.
در کتاب پیش رو کوشیده ایم با بهره گیری از آیات قرآن، سخنان و سیره انبیاء و اولیای الهی به برخی از این روش ها اشاره کنیم.

سنن الهی

سنن الهی قوانین ثابت و ضوابط تغییر ناپذیری است که حق تعالی ، تدبیر ، مشیت و اراده خود در آفرینش را در قالب این قوانین جاری می سازد.

معرفت به سنن الهی باعث می شود انسان با لحاظ این ضوابط ، در برنامه ریزی و هدف گذاری اگاهانه عمل کند و به سمت انتخاب های صحیح و تنظیم درست رفتار خود با خدا ، خود ، دیگران و نظام طبیعت حرکت نماید و در مسیر زندگی به سعادت نائل آید.

در مقابل ، نشناختن سنن الهی و بی توجهی به آنها در تصمیمات و رفتارها ، موجب شکست و نابودی بشر و جوامع انسانی می گردد . بدیهی است قرآن کریم مهم ترین و جامع ترین و اصیل ترین منبع کشف سنن الهی است .

غیرت دینی یکی از آموزه های مهم اخلاقی است که عملیاتی کردن آن می تواند جامعه را از ناهنجاری ها نجات دهد .