دریا در قرآن، حدیث و فقه اسلامی

مؤلف کتاب را در سه بخش نوشته است که نقل حدیث در عصر رسالت و پس از آن، سرچشمه علم پیشوایان شیعه و چگونگی شکل گیری و تدوین حدیث شیعه عنوان های مطالب این کتاب هستند. نگارنده در مقدمه بخش اول کتاب درباره نزول قرآن و نگارش آن در زمان پیامبر چنین می نویسد: همواره پیرامون آیات، پرسش های از آن حضرت پرسیده می شد و آن جناب بیاناتی می فرمودند که برخی از آنها جنبه تفسیر و تشریح آیات را داشت و برخی شامل تفصیل و تشریح احکام و قوانین قرآن و گاه بیان شان نزول آیات و سوره های می شد؛ در طول این مدت، به ویژه پس از هجرت پیامبر اکرم به مدینه که قوانین اسلام در احوال فردی و شئون اجتماعی راه توسعه را می پیمود، حضرت ابتدا یا پس از پرسش مسلمانان، بیاناتی در یکی از این زمینه ها ارائه می فرمودند: عقاید، اخلاق، عبادات، قوانین اجتماعی، مدنی، جنایی، کیفری، اخلاق شخصی، آداب معاشرت، کیفیت تشکیل خانواده، سلوک عملی و تشویق به تحصیل فضایل. این سخنان برنامه مسلمانان شمرده می شد و از این رو به آن اهمیت می دادند و در گوش سپردن به آن دقت و همت داشتند. بدیهی است تا پیامبر اکرم خود در میان مردم بودند و دسترسی به این واسطه میان خدا و مردم در انتقال پیام و خواست الهی به سهولت میسر می شد، پس اهمیت حدیث چنان که باید مشهود نبود. با رحلت حضرت، مردم احساس کردند نیاز بیشتری به احادیث پیامبر دارند؛ از این رو نویسنده درباره اهمیت نگارش و دریافت حدیث بعد از پیامبر در شیعه و اهل سنت چنین نوشته است: پس از قرآن، دومین مرجع برای شناخت احکام و عقاید دینی، سنت و حدیث پیامبر است. افزون بر اجمال در آیات قرآن، برای دریافت درست مفاهیم وحی، به ویژه آیات متشابه که زمینه برداشت های گوناگون و اختلاف مفهومی در آن گسترده تر است، نیاز به سنت و تبیین معصوم نمود بیشتری می یابد. این نیاز با دو رویکرد پاسخ داده شده: 1- شیعه: با توجه به روایت«انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی» دایره این مرجعیت را منحصر در عترت نبوی که تعین یافته بود دانستند و مرجعیت مطلق دینی اصحاب را با استناد به آیات و روایات نپذیرفتند. 2-اهل سنت: اهل سنت برای حل این مسئله عمل اصحاب را به سنت رسول خدا ضمیمه کردند. در توجیه این سخن گفته شد: اصحاب با پیامبر بودند و به آنچه از ایشان شنیده بودند عملی کردند و حضرت خود بر اعمال آنها نظارت داشتند؛ علاوه بر این که اصحاب عدول امت به شمار می رفتند و عمل آنان برای دیگران حجت بود و آنچه را طبقه تابعین از اصحاب می شنیدند برای دیگران نقل و روایت می کردند. این گونه حدیث ایجاد و متداول و از برخی به برخی دیگر نقل شد و همدوش قرآن، ملاک عمل مردم و راهنمای امت قرار گرفت. در ادامه نویسنده عناوین بخش دوم کتاب را چنین برمی شمارد: دستورهای الهی از دیدگاه اهل بیت، هدایت الهی و لزوم استمرار آن، قرآن و راهنمایی به هدایت کنندگان، معیار دانش و آگاهی در شناخت یابی به امام، اتفاق فریقین بر دانش گسترده اهل بیت، منزلت امام علی نزد رسول خدا، پیشوایان شیعه و ادعای آگاهی انحصاری، خاستگاه دانش امام به قرآن و سنت و دانش اختصاصی امام به آن. وی همچنین درباره منزلت امام علی نزد رسول خدا چنین می نویسد: جایگاه امام علی نزد پیامبر را می توان با مروری بر گزارش ها و روایات فراوان طرح شده در این حوزه از زبان امام علی و دیگران به دست آورد. امام علی در بیان جایگاهشان نسبت به پیامبر بیان می کنند: «هیچ یک از اطرافیان پیامبر منزلت و جایگاه مرا نزد پیامبر نداشتند؛ من هر سحرگاه نزد ایشان می رفتم.» خلیفه اول نیز با تایید این سخن، امام علی را نزدیک ترین افراد به پیامبر و کسی که در چشم پیامبر از همه بزرگ تر بود و آن که بیشترین بهره را از پیامبر برد معرفی کند. نتیجه این پیوند گسترده آن گونه شد که حضرت خود را دانش آموخته ممتاز و کامل مکتب پیامبر می دانستند و از مسلمانان می خواستند پرسش های خود را با ایشان در میان بگذارند. نتیجه بهره گیری فراوان از پیامبر نشر و انتقال آن در قالب الفاظ علوی به نسل های پیش رو بود. بر این اساس تبلور استفاده کامل از محضر رسول خدا را می توان در سخنان و روایات نقل شده از امام علی ملاحظه داشت و ریشه گفتار امام علی را در سخنان و تعالیم رسول خدا جست وجو نمود.

کتاب حاضر یک تحقیق از نوع توصیفی آن بوده و پدید آورنده در قسمت جمع آوری اطلاعات ار روش کتابخانه ای استفاده کرده است مولف در ابتدا موضوعات را بر اساس منابع با موضوع بهداشت روانی و راههای درمانش مورد بررسی قرار داده و سپس به منابع اسلامی و آموزه های دینی قرآنی مراجعه کرده است . با یک بررسی تطبیقی بین دو منبع، علاوه بر شناخت عوامل ایجاد اختلال در بهداشت روانی خانواده راهکارهایی که در آموزه های دینی برای تامین بهداشت روانی آمده است اشاره ای فصیح دارد. و نویسنده سعی کرده است در این کتاب از آیات محکم بیشتر استفاده نماید.