کتاب حاضر، بیان نکات گوناگونی در موضوعات دینی، اخلاقی، اجتماعی، علمی، بهداشتی و… است.
در این نوشتار با استناد به آیات، روایات، حکایات (داستان های کوتاه) و دیدگاه های علمی برخی از دانشمندان به بیان نکاتی در زمینه علم و دانش، ایمان به خدا، رهبری مردم، عوالم ناسوتی و لاهوتی، اعتماد به نفس، قرآن کریم، زهد، شعر، استعمار، حق طلبی، صداقت، حکمت کودکانه، اصلاح نگرش، خوش خلقی، رویای صادقه، خوش خیالی، مرجعیت، دین داری موسمی، تفرقه، فرصت شناسی، سیاست، نظم و انضباط، طمع ورزی، دموکراسی، گناه شناسی، تملق اطرافیان، گفتمان حق و بسیاری دیگر از موضوعات متفرقه به صورتی اجمالی بیان شده است.

مطالعه تاریخ و سرگذشت پیشینیان و بررسی حوادث تلخ و شیرین گذشته و ارزیابی و ریشه یابی فراز و فرود قدرتها، حکومتها، شخصیت ها و تمدن ها فوائد و آثار بسیار سودمند و مفیدی را به همراه دارد.
کتاب حاضر، بیان نکات گوناگونی در موضوعات دینی، اخلاقی، اجتماعی، علمی، بهداشتی و… است.
در این نوشتار با استناد به آیات، روایات، حکایات (داستان های کوتاه) و دیدگاه های علمی برخی از دانشمندان به بیان نکاتی در زمینه علم و دانش، ایمان به خدا، رهبری مردم، عوالم ناسوتی و لاهوتی، اعتماد به نفس، قرآن کریم، زهد، شعر، استعمار، حق طلبی، صداقت، حکمت کودکانه، اصلاح نگرش، خوش خلقی، رویای صادقه، خوش خیالی، مرجعیت، دین داری موسمی، تفرقه، فرصت شناسی، سیاست، نظم و انضباط، طمع ورزی، دموکراسی، گناه شناسی، تملق اطرافیان، گفتمان حق و بسیاری دیگر از موضوعات متفرقه به صورتی اجمالی بیان شده است.

بصیرت دینی دو مرحله دارد:
1-«بصیرت نسبت به دین» که مراد از آن بینش صحیح، جامع، نظامند و عمیق همراه با گرایش قلبی نسبت به اسلام ناب است که زمینه ساز انجام اعمال صالح می گردد.
2- « بصیرت بر آمده از دین» که مراد از آن بینایی قلبی، درک باطنی، بینش روشن نسبت به حقایق ( از جمله خود دین) است که در پرتو «ایمان و التزام قلبی» و «پای بندی عملی به اسلام» از جانب خدای رحمان به انسان اعطا می شود.
پژوهش پیش رو، کاوشی در بصیرت دینی به معنای اول است که در سه بخش اساسی، چیستی، چرایی و چگونگی ارتقاء آن سازمان یافته است.

بصیرت دینی دو مرحله دارد:
1-«بصیرت نسبت به دین» که مراد از آن بینش صحیح، جامع، نظامند و عمیق همراه با گرایش قلبی نسبت به اسلام ناب است که زمینه ساز انجام اعمال صالح می گردد.
2- « بصیرت بر آمده از دین» که مراد از آن بینایی قلبی، درک باطنی، بینش روشن نسبت به حقایق ( از جمله خود دین) است که در پرتو «ایمان و التزام قلبی» و «پای بندی عملی به اسلام» از جانب خدای رحمان به انسان اعطا می شود.
پژوهش پیش رو، کاوشی در بصیرت دینی به معنای دوم است که در سه بخش اساسی، چیستی، چرایی و چگونگی ارتقاء آن سازمان یافته است.

در مقدمه این کتاب آمده است:

امنیت و آزادی، دو خواسته و نیاز کلیدی در زندگی اجتماعی بشر به شمار می روند. تقدم امنیت بر آزادی، تقدم آزادی بر امنیت و تعامل و تلازم امنیت و آزادی، سه وضعیت عمده در نسبت امنیت و آزادی می باشد. اهمیت و لزوم وجود توأم امنیت و آزادی در زندگی اجتماعی انسان، توجه به کیفیت مناسبات میان آن دو مقوله را در جامعه، ضروری می سازد. به طوری که بی توجهی نسبت به ترسیم رابطه ای تعادلی و خالی از افراط و تفریط میان امنیت و آزادی، استبداد (تقدم امنیت بر آزادی) و یا هرج و مرج (تقدم آزادی بر امنیت) و در سطح کلان، عدم تعادل شهروندان را در جامعه رقم خواهد زد.

این کتاب از چهار فصل تشکیل شده است:

فصل اول: با عنوان «مفهوم شناسی» از دو گفتار آزادی در اندیشه اسلامی و امنیت در اندیشه اسلامی تشکیل شده است.

فصل دوم: با عنوان «امنیت و آزادی در حوزه سیاسی» از دو گفتار مبانی قرآنی و روایی نسبت امنیت سیاسی و آزادی سیاسی، و نسبت امنیت سیاسی و آزادی سیاسی از دیدگاه اندیشمندان اسلامی تشکیل شده است.

فصل سوم: با عنوان امنیت و آزادی در حوزه فرهنگی از دو گفتار مبانی قرآنی و روایی نسبت امنیت فرهنگی و آزادی فرهنگی، و نسبت امنیت فرهنگی و آزادی فرهنگی از دیدگاه اندیشمندان اسلامی تشکیل شده است.

فصل چهارم: با عنوان امنیت و آزادی در حوزه اقتصادی از دو گفتار مبانی قرآنی و روایی نسبت امنیت اقتصادی و آزادی اقتصادی، و نسبت امنیت اقتصادی و آزادی اقتصادی از دیدگاه اندیشمندان اسلامی تشکیل شده است.

انقلاب اسلامی مولود اندیشه و تفکر مبتنی بر جهان بینی توحیدی است.

این مهم در یک صورت بندی جدید و نوین زمینه ساز تحول فرهنگی، ساخت انسان فرهنگی و سپس حیات فرهنگی شده است.

نویسنده بر این باور است که مهمترین عاملی که قدرت باز تولید این اندیشه توحیدی را در قالب اندیشه فرهنگی و به صورت کاربردی و عینی معیاری برای هدایت و تعالی جوامع امروزین قرار داده است ولایت است.

اندیشه فرهنگی ولایت بستر تولید اقتدار و قدرت نرم جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی در مواجهه با جبهه معارض فرهنگی است.

آن گاه که دغدغه فرهنگی داشته و آماده جان دادن برای آن باشیم.

شاید بتوان گفت انطباق منظومه تحلیلی آیت الله خامنه ای دام ظله با روش های درون دینی وبرون دینی، برای اولین بار به صورت مکتوب انجام می شود.قالب بندی روش های تحلیلی ایشان، الهام گرفته از روش های علمی در علوم انسانی است؛ زیرا اندیشمندان برای ارائه دیدگاه های خود و اقناع مخاطب، به تحلیل روی می آورند. برای درک روش تحلیلی آیت الله خامنه ای دام ظله ابتدا اصول و مبانی فکری- اعتقادی و سیاسی ایشان احصا شده است. در مرحله دوم، باید ها و نباید هایی (الزاماتی) که ایشان برای تحلیل به عنوان ملاحظه یا چهار چوب استفاده می کنند، کشف و سامان دهی شده است و در مرحله سوم، پنج روش عمومی و چهار روش سنتی و درون دینی که از دیر باز مورد استفاده در علوم اسلامی و حوزه های علمیه بوده است، مورد توجه قرار گرفته.
روند تحلیلی سی ساله آیت الله خامنه ای دام ظله روشن می سازد که ایشان از ثبت مبانی و گفتمان برخوردارند و چهارچوب های اصلی فکری-اعتقادی ایشان تغییر نکرده است. دریچه ورود به دستگاه تحلیلی رهبر انقلاب اسلامی، درک نظام دانایی ایشان است. بررسی ها نشان می دهد که نظام دانایی ایشان، آمیزه ای از سنت و مدرنیته را در بر می گیرد. در اصول و مبانی، از سنت و معرفت ذاتی تبعیت می کنند و در عین حال، در اجتهاد روز آمد هستند و بسیاری از شاخص های مدرنیته همچون مشارکت سیاسی کلاسیک، غرب علمی و .. را می پذیرند و ستایش هم می کنند. مبانی تحلیل آیت الله خامنه ای دام ظله از چهار عنصر اصلی: جهان بینی توحیدی، اندیشه امام خمینی(ره)، تقوای سیاسی، و توکل نشئت می گیرد و همه اصولی را که لازمه حفظ و استمرار انقلاب اسلامی است، در تحلیل مسائل مد نظر دارند. بررسی ها نشان می دهد روش تحلیل رهبری، متناسب با مخاطب، دچار تغییر نمی شود. برای مثال، در جمع علما و روحانیون یا خبرگان، بر روش های نقلی و وحیانی بیشتر اصرار دارند؛ اما در جمع های دانشگاهی از روش های استدلالی استفاده می کنند، در مجمع کارگزاران نظام، بیشتر به روش های مقایسه ای روی می آورند و از اعداد و ارقام بهره می برند.
از نو آوری های خاصی که در این کتاب روشمند شده، «تفسیر مضاعف» آیت الله خامنه ای دام ظله از پدیده ها و تفسیرهاست. هنگامی که مفاهیم دچار کژتابی می شود و تنوع معنادهی به یک واژه وجود دارد، ایشان از جایگاه رهبری به میدان می آیند و تفسیر نهایی را ارائه می دهند. دراین کتاب، نمونه هایی مانند تفسیر مضاعف از «خشونت»، «اصلاحات»، «مذاکره در کربلا» به عنوان مطالعه موردی آورده شده است.
اشراف آیت الله خامنه ای دام ظله بر فضای سیاسی- اجتماعی دوران امیرالمومنین علیه السلام یا سده اول هجری، کم نظیر و تاویل و روز آمد کردن پدیده های تاریخی صدر اسلام در تحلیل ایشان، بی نظیر و جذاب است.
این کتاب می تواند از چند بعد برای خوانندگان، مربیان، سخنوران و تریبون داران مفید باشد:
اول، روح حاکم بر تحلیل آیت الله خامنه ای دام ظله است.
انصاف، تقوا، همه جانبه نگری، ارائه راه حل، قدرت اقناع و عدم ارائه تحلیل های تنش زا و اختلاف انگیز، از مواردی است که می تواند الگوی نیروهای سیاسی جامعه قرار گیرد.
دوم، پیوستگی بین اصول و مبانی و عدم تعارض و تزاحم بین روش و مبانی، از دیگر خصایص دستگاه تحلیلی ایشان است.
دسته بندی، روشمند بودن، سامان دهی مباحث، رژف نگری، نگاه بلند مدت، غیریت شناسی، دستگاه محاسباتی و راه گشا بودن، از دیگر مولفه های حاکم بر تحلیل ایشان است که می تواند الگویی کم نظیر برای تحلیلگران عرصه سیاسی کشور باشد.